ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Η θέση της καρδιάς
Η καρδιά, είναι το κεντρικό όργανο της κυκλοφορίας. Είναι ένα κοίλο μυώδες όργανο, που δέχεται το αίμα που προέρχεται από τις φλέβες και το ωθεί προς τις αρτηρίες.
Εικ. 1 Η θέση της καρδιάς στη θωρακική κοιλότητα
Η καρδιά βρίσκεται μέσα στη θωρακική κοιλότητα ανάμεσα στους δύο πνεύμονες. Το σχήμα της καρδιάς παρομοιάζεται με το σχήμα κώνου. Περιβάλλεται από ένα υμένα από δύο φύλλα, το περικάρδιο, ενώ οι εσωτερικές της κοιλότητες καλύπτονται από μια λεπτή μεμβράνη, το ενδοκάρδιο. Ανάμεσα στο περικάρδιο και ενδοκάρδιο βρίσκεται το παχύτερο τοίχωμα της καρδιάς που ονομάζεται μυοκάρδιο και αποτελείται από δυνατές μυϊκές ίνες.
Η καρδιά αποτελείται από μυϊκό ιστό. Ο καρδιακός μυς παρόλο που η λειτουργία του είναι ακούσια, αποτελείται ωστόσο από γραμμωτές μυϊκές ίνες. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του καρδιακού μυός είναι ότι αποτελείται από πολλές συνενωμένες μυϊκές ίνες. Έτσι δημιουργείται η εντύπωση ότι η καρδιά είναι ένας μοναδικός μυς και όχι ένα σύνολο από ανεξάρτητες μυϊκές ίνες, όπως συμβαίνει σε όλους τους μυς.
Η καρδιά της γυναίκας έχει διαστάσεις μικρότερες από του άνδρα κατά 5-10 χιλιοστά και ζυγίζει 5-10 γραμμάρια λιγότερο.
Οι κοιλότητες της καρδιάς
Εσωτερικά η καρδιά διαιρείται σε δύο τμήματα, ένα δεξιό και ένα αριστερό, τα οποία χωρίζονται μεταξύ τους με ένα μυώδες διάφραγμα που ονομάζεται μεσοκοιλιακό διάφραγμα. Καθένα από τα τμήματα αυτά αποτελείται από δύο κοιλότητες: την επάνω, πού λέγεται κόλπος και την κάτω, που λέγεται κοιλία. Η καρδιά λοιπόν χωρίζεται σε τέσσερες κοιλότητες: τον αριστερό κόλπο και την αριστερά κοιλία, τον δεξιό κόλπο και τη δεξιά κοιλία.
Ενώ ο κόλπος και η κοιλία της ίδιας πλευράς επικοινωνούν μεταξύ τους, δεν υπάρχει καμιά επικοινωνία με τις κοιλότητες της άλλης πλευράς δηλαδή το αίμα του αριστερού τμήματος της καρδιάς δεν αναμιγνύεται με το αίμα του δεξιού τμήματος.
Ας εξετάσουμε τώρα με συντομία και ξεχωριστά τις τέσσερες κοιλότητες της καρδιάς.
Δεξιός κόλπος
Δέχεται την άνω κοίλη φλέβα που μεταφέρει στη καρδιά το αίμα από το κεφάλι και τα άνω άκρα, καθώς και την κάτω κοίλη φλέβα, που μεταφέρει το αίμα από το κάτω τμήμα του σώματος. Ο δεξιός κόλπος συγκοινωνεί με τη δεξιά κοιλία μέσω του δεξιού κολποκοιλιακού στομίου. Εκεί υπάρχει η δεξιά κολποκοιλιακή βαλβίδα που ονομάζεται και τριγλώχινα επειδή αποτελείται από τρία τριγωνικά βαλβιδικά τμήματα (γλωχίνες). Η λειτουργία της βαλβίδας είναι να επιτρέπει τη δίοδο του αίματος από τον κόλπο στην κοιλία και να εμποδίζει την επαναφορά του αίματος από την κοιλία στον κόλπο.
Δεξιά κοιλία
Δέχεται το αίμα από τον δεξιό κόλπο μέσω της τριγλώχινος βαλβίδας. Από την δεξιά κοιλία εκφύεται η πνευμονική αρτηρία η οποία μεταφέρει το αίμα στους πνεύμονες. Η δεξιά κοιλία και η πνευμονική αρτηρία επικοινωνούν μέσω της πνευμονικής βαλβίδας η οποία εμποδίζει το αίμα να επιστρέψει από την πνευμονική αρτηρία στην δεξιά κοιλία.
Αριστερός κόλπος
Δέχεται το αίμα από τις τέσσερις πνευμονικές φλέβες και επικοινωνεί με την αριστερά κοιλία μέσω του αριστερού κολποκοιλιακού στομίου. Και στο σημείο αυτό υπάρχει μια βαλβίδα, η μιτροειδής βαλβίδα όπως ονομάζεται, που αποτελείται από δύο μόνο τριγωνικά βαλβιδικά τμήματα. Η βαλβίδα αυτή λέγεται μιτροειδής επειδή έχει σχήμα επισκοπικής ανεστραμμένης μίτρας.
Αριστερά κοιλία
Δέχεται το αίμα από τον αριστερό κόλπο μέσω της μιτροειδούς βαλβίδας. Από την αριστερά κοιλία αρχίζει η μεγαλύτερη αρτηρία του ανθρώπινου οργανισμού, η αορτή. Το στόμιο της αορτής κλείνει και αυτό όπως και της πνευμονικής με μια βαλβίδα, που ονομάζεται αορτική βαλβίδα και επιτελεί την ίδια λειτουργία με την βαλβίδα της πνευμονικής αρτηρίας, δηλ. εμποδίζει την επιστροφή του αίματος από την αορτή στην κοιλία.
Η κυκλοφορία του αίματος
Το φλεβικό αίμα, που παραλαμβάνει τις άχρηστες ουσίες από τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού συγκεντρώνεται στην κάτω κοίλη φλέβα και την άνω κοίλη φλέβα, οι οποίες εκβάλλουν χωριστά καθεμιά στο δεξιό κόλπο. Από τον δεξιό κόλπο το αίμα περνά στη δεξιά κοιλία και από εκεί στην πνευμονική αρτηρία, η οποία και το μεταφέρει στους πνεύμονες. Εδώ το αίμα αποβάλλει το διοξείδιο του άνθρακος και εμπλουτίζεται με οξυγόνο. Έτσι από φλεβικό γίνεται αρτηριακό, και μέσω των πνευμονικών φλεβών επιστρέφει στον αριστερό κόλπο και κατεβαίνει στην αριστερά κοιλία. Από εδώ, μέσω της αορτής, μεταφέρεται σε ολόκληρο το σώμα αφήνοντας το οξυγόνο και τις θρεπτικές ουσίες και παραλαμβάνοντας τα άχρηστα προϊόντα και το διοξείδιο του άνθρακα. Γίνεται δηλαδή η ανταλλαγή της ύλης. Έπειτα το αίμα επιστρέφει σαν φλεβικό στις φλέβες και συγκεντρώνεται τελικά στην άνω και την κάτω κοίλη φλέβα. Και ο κύκλος αρχίζει και πάλι.
Η καρδιά και το έργο της
Η καρδιά λειτουργεί σαν μια αντλία παίρνοντας οξυγονωμένο αίμα από τους πνεύμονες και εξωθώντας το προς την αορτή για να κυκλοφορήσει σε όλο το σώμα. Από τις τέσσερις κοιλότητες της καρδιάς σπουδαιότερη είναι η αριστερή κοιλία. Θα μπορούσε να πει κανείς με κάποια υπερβολή ότι ουσιαστικά το καρδιακό έργο είναι υπόθεση της αριστερής κοιλίας. Και τούτο διότι η μεγάλη ωστική δύναμη που χρειάζεται για να κυκλοφορήσει το αίμα στο υψηλών αντιστάσεων περιφερικό αρτηριακό δίκτυο μέχρι τα τριχοειδή και να επιστρέψει πάλι, μέσω των φλεβών, στο δεξιό κόλπο γίνεται από την αριστερή κοιλία.
Η αρτηριακή πίεση είναι μια από τις πιο χρήσιμες κλινικές μετρήσεις που μπορεί να ληφθούν. Η αρτηριακή πίεση αναφέρεται στην πίεση που ασκείται από το αίμα έναντι των τοιχωμάτων των αγγείων, με πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη την αρτηριακή πίεση, και έτσι την πιο συχνά χρησιμοποιούμενη σε μετρήσεις.
Συστολική αρτηριακή πίεση. Η πιο υψηλή πίεση στην αρτηρία, που παράγεται κατά την φάση της καρδιακής συστολής (συστολική φάση). Η φυσιολογική τιμή για ένα άνδρα 20 ετών είναι 120mmHg.
Διαστολική πίεση. Η πιο χαμηλή πίεση στην αρτηρία, που παράγεται κατά τη φάση της ηρεμίας στην καρδιά (διαστολική πίεση). Η φυσιολογική τιμή για ένα άνδρα 20 ετών είναι 80 mmHg.
Πίεση σφυγμού. Η διαφορά μεταξύ της συστολικής και διαστολικής πίεσης. Η φυσιολογική τιμή είναι 40mmHg.
O καρδιακός κύκλος είναι ο όρος που αναφέρεται στα γεγονότα που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια μεταξύ δύο καρδιακών παλμών. Η συχνότητα του καρδιακού κύκλου είναι ο καρδιακός παλμός. Κάθε καρδιακός κύκλος περιλαμβάνει επτά φάσεις:
1..1) Την αργή φάση της διαστολής, κατά την οποία οι κολποκοιλιακές βαλβίδες είναι ανοιχτές και η καρδιά βρίσκεται σε χαλάρωση.
1..2) Τη φάση της κολπικής συστολής, κατά την οποία συστέλλονται οι κόλποι, οι κολποκοιλιακές βαλβίδες είναι ανοιχτές και το αίμα ρέει από τους κόλπους στις κοιλίες. Στο τέλος της κολπικής συστολής κλείνουν οι κολποκοιλιακές βαλβίδες.
1..3) Τη φάση της ισομετρικής κοιλιακής συστολής κατά την οποία συστέλλεται το μυοκάρδιο των κοιλιών χωρίς όμως να αλλάζει ο όγκος των κοιλιών γιατί όλες οι βαλβίδες είναι κλειστές σε αυτή τη φάση. Στο τέλος της ισομετρικής κοιλιακής συστολής ανοίγουν η αορτική και πνευμονική βαλβίδα.
1..4) Η φάση της ταχείας και βραδείας διοχέτευσης είναι όταν οι κοιλίες συστέλλονται, η αορτική καθώς και πνευμονική βαλβίδα είναι ανοιχτές και το αίμα μεταφέρεται με γρήγορο ρυθμό από τις κοιλίες προς την αορτή και την πνευμονική αρτηρία.
1..5) Τη φάση της βραδείας διοχέτευσης, κατά την οποία η αορτική και πνευμονική βαλβίδα παραμένουν ανοιχτές άλλα ο ρυθμός ροής του αίματος προς τις αρτηρίες έχει μειωθεί.
1..6) Τη φάση της ισομετρικής χάλασης, κατά την οποία οι κοιλίες σταματούν να συστέλλονται, μειώνεται η πίεση των κοιλιών χωρίς όμως να εισέρχεται αίμα στις κοιλίες, και η αορτική και πνευμονική βαλβίδα κλείνουν εξαιτίας των πιέσεων του αίματος στην αορτή. Στο τέλος της ισομετρικής χάλασης ανοίγουν οι κολποκοιλιακές βαλβίδες.
1..7) Τη φάση της ταχείας πλήρωσης των κοιλιών κατά την οποία το αίμα εισέρχεται με γοργό ρυθμό από τους κόλπους στις κοιλίες.
Σε φυσιολογικές συνθήκες ο καρδιακός κύκλος διαρκεί περίπου ένα δευτερόλεπτο.
Mε τι ρυθμό χτυπά η καρδιά μας;
H καρδιά κάθε ανθρώπου μπορεί να χτυπά με διαφορετικό ρυθμό. Άλλος μπορεί να έχει 60 παλμούς, άλλος 70, άλλος 85 και όλες αυτές οι αποκλίσεις να είναι μέσα στο φυσιολογικό. Πιο έντονες αποκλίσεις, όμως, ίσως κρύβουν κάποιο παθολογικό αίτιο. Για παράδειγμα, αν έχετε υπερθυρεοειδισμό, μπορεί η καρδιά σας να δίνει 120 παλμούς το λεπτό, ενώ αν έχετε υποθυρεοειδισμό μπορεί να δίνει μόνο 40. Ένας άνθρωπος με κολποκοιλιακό αποκλεισμό-ένα σοβαρό πρόβλημα στη λειτουργία της καρδιάς- μπορεί να έχει 35-40 παλμούς.
Από την άλλη μεριά, ένας αθλητής μπορεί να έχει σε κατάσταση ηρεμίας 35-40 παλμούς, χωρίς βέβαια αυτό να είναι παθολογικό. Το φυσιολογικό πλαίσιο είναι από 55-60 έως 90 σφυγμούς το λεπτό.
Καρδιακοί ήχοι
Υπάρχουν τέσσερις κύριοι ήχοι της καρδιάς, αλλά μόνο οι πρώτοι δυο μπορούν να γίνουν ακουστοί χωρίς τη χρήση ειδικού εξοπλισμού.
Πρώτος καρδιακός ήχος. Παράγεται κατά την αρχή της συστολής, όταν κλείνουν οι κολποκοιλιακες βαλβίδες (AV) και ανοίγουν οι μηνοειδείς βαλβίδες (SL). Ο ήχος έχει ένα τόνο χαμηλής έντασης ως « λουμπ».
Δεύτερος καρδιακός ήχος. Παρουσιάζεται κατά το τέλος της συστολής και παράγεται από τη σύγκλιση των SL βαλβίδων, τη διάνοιξη των AV βαλβίδων, και τις επακόλουθες δονήσεις στις αρτηρίες και στις κοιλίες. Λόγω του ότι οι πιέσεις στις αρτηρίες είναι αυξημένες, ο ήχος είναι υψηλότερου τόνου από τον πρώτο καρδιακό ήχο. Κοινώς αναφέρεται ως «ντουμπ».
Τρίτος καρδιακός ήχος. Παρουσιάζεται κατά το τέλος της συστολής και παράγεται κατά την ταχεία πλήρωση των κοιλιών μετά τη διάνοιξη των AV βαλβίδων και πιθανώς παράγεται από τις δονήσεις των κοιλιακών τοιχωμάτων.
Τέταρτος καρδιακός ήχος. Παρουσιάζεται κατά την στιγμή της συστολής των κόλπων και οφείλεται πιθανώς στην επιταχυνόμενη ορμητική είσοδο του αίματος στις κοιλίες.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Η καρδιά χαρακτηρίζεται από την ικανότητα να συστέλλεται χωρίς εξωτερικό ερέθισμα, που να προέρχεται από άλλα όργανα, χάρη στην ύπαρξη ειδικού ηλεκτρικού συστήματος (ερεθισματαγωγό σύστημα της καρδιάς). Η βηματοδοτική λειτουργία της καρδιάς, διαδραματίζει τρεις σημαντικούς ρόλους: κάνει, την καρδιά να χτυπά αυθόρμητα, ρυθμίζει την καρδιακή συχνότητα και μεταφέρει το ηλεκτρικό σήμα στις κοιλίες με κάθε καρδιακό παλμό, μέσω ειδικών οδών. Μια υγιής καρδιά χτυπά με συχνότητα περίπου 60 έως 100 παλμών ανά λεπτό, σε ηρεμία.
Ο φλεβόκομβος
Το ερέθισμα στην καρδιά φυσιολογικά παράγεται από τον φλεβόκομβο. Ο φλεβόκομβος εντοπίζεται στη συμβολή του δεξιού κόλπου και της άνω κοίλης φλέβας. Συνιστά ένα σύνολο κυττάρων που σχηματίζουν την πρωτογενή ηλεκτρική γεννήτρια (βηματοδότη) της καρδιάς. Κάθε καρδιακός παλμός ξεκινά στο φλεβόκομβο και πυροδοτεί μια αλυσιδωτή ηλεκτρική αντίδραση που διαχέει το σήμα και στους δύο κόλπους, με αποτέλεσμα την κολπική σύσπαση. Το ηλεκτρικό σήμα μεταβιβάζεται στη συνέχεια στον κολποκοιλιακό κόμβο.
Ο κολποκοιλιακός κόμβος
Η ηλεκτρική ώση μεταβιβάζεται από τους κόλπους σε μια ζώνη που βρίσκεται στη δεξιά οπίσθια θέση του μεσοκολπικού διαφράγματος. Η ζώνη αυτή ονομάζεται κολποκοιλιακός κόμβος και είναι το μοναδικό σημείο ηλεκτρικής σύνδεσης κόλπων και κοιλιών.
Ο κολποκοιλιακός κόμβος λειτουργεί ως θύρα ελέγχου του ηλεκτρικού σήματος μεταξύ του φλεβόκομβου και των οδών αγωγής των κοιλιών, προκειμένου να εξασφαλίζει το σωστό χρόνο μετάδοσης της ηλεκτρικής ώσης για την πυροδότηση της κοιλιακής σύσπασης. Ουσιαστικά το ερέθισμα καθυστερεί για λίγο μέσα στον κολποκοιλιακό κόμβο και μετά μέσω του δεματίου του His διαχέεται στις κοιλίες για να τις διεγείρει.
Δεμάτιο του His
Το ηλεκτρικό σήμα μετά τον κολποκοιλιακό κόμβο, μεταφέρεται μέσω του ειδικού ερεθισματαγωγού ιστού των κοιλιών, που ονομάζεται δεμάτιο του His στις κοιλίες.
Το δεμάτιο του His είναι συνέχεια του κολποκοιλιακού κόμβου και πορεύεται υπενδοκαρδιακά στο μεσοκοιλιακό διάφραγμα σαν κοινό στέλεχος που στην συνέχεια διακλαδίζεται σε δύο σκέλη το αριστερό και το δεξιό σκέλος έτσι ώστε να προκαλεί ηλεκτρική διέγερση και στις δύο κοιλίες. Το αριστερό σκέλος χωρίζεται περιφερικά σε πρόσθιο και οπίσθιο ημισκέλος.
Τι είναι το ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ)
Κατά την επέκταση του επάρματος της καρδιακής διέγερσης στα διάφορα τμήματα αυτής, ηλεκτρικά ρεύματα διατρέχουν τους ιστούς γύρω από αυτή, ένα μικρό δε μέρος από αυτά φτάνει μέχρι την επιφάνεια του σώματος. Εάν τοποθετηθούν ηλεκτρόδια πάνω στο δέρμα από τη μια και την άλλη πλευρά της καρδιάς, καθίσταται δυνατή η καταγραφή των ηλεκτρικών δυναμικών που παράγονται από αυτή. Η καμπύλη που λαμβάνεται με αυτόν τον τρόπο ονομάζεται ηλεκτροκαρδιογράφημα.
Φυσιολογικά το πρώτο ηλεκτρικό δυναμικό της καρδιάς παράγεται στον φλεβόκομβο. Αυτό διαχέεται μετά στους κόλπους και γίνεται η συστολή αυτών. Μετά περνά τον κολποκοιλιακό κόμβο και διαχέεται στις κοιλίες, μέσω του αριστερού και δεξιού σκέλους του His, και γίνεται η συστολή των κοιλιών.
Το ΗΚΓ καταγράφει τα ανωτέρω ηλεκτρικά δυναμικά, όπως φτάνουν στην επιφάνεια του σώματος, καθώς ταξιδεύουν από τον φλεβόκομβο στις κοιλίες.
Πως γίνεται το ΗΚΓ
Το ΗΚΓ γίνεται με ειδικό μηχάνημα που ονομάζεται ηλεκτροκαρδιογράφος. Ο ηλεκτροκαρδιογράφος είναι ένα ευαίσθητο βολτόμετρο που καταγράφει μέσω ηλεκτροδίων τις διαφορές δυναμικού στην επιφάνεια του σώματος που προκύπτουν κατά την λειτουργία της καρδιάς. Αποτελείται από μια κεντρική μονάδα και ένα καλώδιο με 10 ηλεκτρόδια τα οποία συνδέονται στο σώμα του εξεταζόμενου. Τα 4 πρώτα συνδέονται από ένα στα χέρια και στα ποδιά και τα υπόλοιπα 6 μπροστά στο θώρακα. Το ΗΚΓ καταγράφεται από την ακίδα του ηλεκτροκαρδιογράφου πάνω σε ένα μιλιμετρέ χαρτί με ταχύτητα καταγραφής συνήθως 25mm/sec.
Οριζόντια το ηλεκτροκαρδιογραφικό χαρτί αντιστοιχεί σε χρόνο, ενώ κάθετα σε δυναμικό. Με την βοήθεια ενός κουμπιού που βρίσκεται ενσωματωμένο στον ηλεκτροκαρδιογράφο απελευθερώνεται ηλεκτρικό ρεύμα 1mV που στις συνήθεις καταγραφές πρέπει να παράγει θετική απόκλιση της ακίδας ίση με 10mm (2 μεγάλα τετράγωνα).
Τι καταγράφεται στο ΗΚΓ
Αποτελείται από 12 απαγωγές. Οι πρώτες 6 ονομάζονται απαγωγές των ακρών (ή κλασικές) διότι καταγράφουν τα ηλεκτρικά δυναμικά που φτάνουν στα άκρα. Συμβολίζονται κατά σειρά με I, II, III, aVR, aVL, aVF. Οι υπόλοιπες 6 καταγράφουν τα ηλεκτρικά δυναμικά από την πρόσθια επιφάνεια του θώρακος και ονομάζονται προκάρδιες απαγωγές. Συμβολίζονται δε ως V1, V2, V3, V4, V5, V6.
1. Όταν το κύμα εκπόλωσης οδεύει από το αρνητικό προς το θετικό ηλεκτρόδιο του ηλεκτροκαρδιογράφου, η γραφίδα κινείται προς τα πάνω και καταγράφει θετική απόκλιση.
2. Όταν το κύμα της εκπόλωσης οδεύει από το θετικό προς το αρνητικό ηλεκτρόδιο, η κίνηση της γραφίδας είναι προς τα κάτω.
3. Όταν το κύμα εκπόλωσης επεκτείνεται κάθετα προς μια απαγωγή θα καταγραφεί διφασική απόκλιση.
Ηλεκτροκαρδιογραφικές απαγωγές
1.Οι τρεις διπολικές απαγωγές των άκρων
Με τον όρο «διπολικές» εννοείται ότι το ΗΚΓ καταγράφεται από δύο ειδικά ηλεκτρόδια, τοποθετημένα στο σώμα, και σ’ αυτή την περίπτωση στα άκρα. Έτσι, η «απαγωγή» δεν συνίσταται από ένα απλό καλώδιο, με το οποίο συνδέεται το σώμα με το καταγραφικό όργανο, αλλά από δύο καλώδια και από τα ηλεκτρόδιά τους, για να σχηματίζεται ένα πλήρες ηλεκτρικό κύκλωμα με τον ηλεκτροκαρδιογράφο.
Απαγωγή Ι
Κατά την καταγραφή με την απαγωγή Ι, το αρνητικό ηλεκτρόδιο του ηλεκτροκαρδιογράφου τοποθετείται στο δεξιό άνω άκρο και το θετικό ηλεκτρόδιο στο αριστερό άνω άκρο.
Κατά συνέπεια, όταν το σημείο στον θώρακα όπου το δεξιό άνω άκρο συνδέεται με το σώμα είναι ηλεκτραρνητικό σε σχέση με το σημείο στο οποίο το αριστερό άνω άκρο συνδέεται με τον θώρακα, ο ηλεκτροκαρδιογράφος καταγράφει θετικό έπαρμα - δηλαδή έπαρμα πάνω από την ισοηλεκτρική γραμμή του ΗΚΓ.
Εξάλλου, όταν η πολικότητα μεταβάλλεται, το καταγεγραμμένο έπαρμα είναι αρνητικό, δηλαδή κάτω από την ισοηλεκτρική γραμμή.
Απαγωγή ΙΙ
Κατά την καταγραφή με την απαγωγή ΙΙ, το αρνητικό ηλεκτρόδιο του ηλεκτροκαρδιογράφου τοποθετείται στο δεξιό άνω άκρο και το θετικό ηλεκτρόδιο στο αριστερό κάτω άκρο. Κατά συνέπεια, όταν το δεξιό άνω άκρο είναι ηλεκτραρνητικό σε σχέση με το αριστερό κάτω άκρο, ο ηλεκτροκαρδιογράφος καταγράφει θετικό έπαρμα.
Απαγωγή ΙΙΙ
Κατά την καταγραφή με την απαγωγή ΙΙΙ, το αρνητικό ηλεκτρόδιο του ηλεκτροκαρδιογράφου τοποθετείται στο αριστερό άνω άκρο, και το θετικό ηλεκτρόδιο στο αριστερό κάτω άκρο. Αυτό σημαίνει ότι ο ηλεκτροκαρδιογράφος καταγράφει θετικό έπαρμα όταν το αριστερό άνω άκρο είναι ηλεκτραρνητικό σε σχέση με το αριστερό κάτω άκρο.
Με προσεκτικές μετρήσεις, για οποιαδήποτε στιγμή, το άθροισμα των δυναμικών στις απαγωγές Ι και ΙΙΙ είναι ίσο με το δυναμικό στην απαγωγή ΙΙ, σύμφωνα με το νόμο του Einthoven.
2.Οι ενισχυμένες μονοπολικές απαγωγές άκρων
Ένα άλλο σύστημα απαγωγών σε ευρεία χρήση είναι η «ενισχυμένη μονοπολική απαγωγή άκρου». Στην απαγωγή αυτού του τύπου, δύο άκρα συνδέονται, με την παρεμβολή ηλεκτρικών αντιστάσεων, με τον αρνητικό πόλο του ηλεκτροκαρδιογράφου, ενώ το τρίτο άκρο συνδέεται με τον θετικό πόλο. Όταν το θετικό ηλεκτρόδιο συνδέεται με δεξιό άνω άκρο, η απαγωγή ονομάζεται aVR, όταν συνδέεται με το αριστερό άνω άκρο, ονομάζεται απαγωγή aVL και όταν συνδέεται με το αριστερό κάτω άκρο, ονομάζεται απαγωγή aVF.
Τα φυσιολογικά ΗΚΓ που λαμβάνονται με τις ενισχυμένες μονοπολικές απαγωγές των άκρων είναι όμοια με εκείνα των κλασσικών διπολικών απαγωγών των άκρων, εκτός από την απαγωγή aVR, στην οποία το ΗΚΓ είναι ανεστραμμένο.
3. Προκάρδιες (θωρακικές) απαγωγές
Συχνά ΗΚΓ λαμβάνονται με το ένα ηλεκτρόδιο τοποθετημένο στην πρόσθια επιφάνεια του θώρακα, σε έξι ξεχωριστά σημεία. Αυτό το ηλεκτρόδιο συνδέεται με τον θετικό πόλο του ηλεκτροκαρδιογράφου, ενώ το αρνητικό ηλεκτρόδιο, που ονομάζεται αδιάφορο ηλεκτρόδιο, συνδέεται συνήθως, με την παρεμβολή ηλεκτρικών αντιστάσεων, με το δεξιό και αριστερό άνω άκρο, καθώς και με το αριστερό κάτω άκρο, όπως απεικονίζεται στο σχήμα. Συνήθως λαμβάνονται έξι διαφορετικές πρότυπες απαγωγές από το πρόσθιο θωρακικό τοίχωμα. Τα ΗΚΓ που λαμβάνονται με τη μέθοδο φέρονται ως απαγωγές V1,V2,V3,V4,V5 και V6.
Επειδή οι διάφορες επιφάνειες της καρδιάς είναι πολύ κοντά στο θωρακικό τοίχωμα, με την κάθε μια προκάρδια απαγωγή καταγράφεται, κατά κύριο λόγο, το ηλεκτρικό δυναμικό του μυοκαρδίου, που βρίσκεται αμέσως κάτω από το ηλεκτρόδιο. Για αυτό το λόγο, σχετικά μικρές ανωμαλίες στις κοιλίες, και ιδιαίτερα στο πρόσθιο κοιλιακό τοίχωμα, συχνά προκαλούν εκτεταμένες αλλοιώσεις στα ΗΚΓ που λαμβάνονται με τις προκάρδιες απαγωγές.
Στις απαγωγές V1 και V2, το σύμπλεγμα QRS της φυσιολογικής καρδιάς είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος του αρνητικό, γιατί στις απαγωγές αυτές το προκάρδιο ηλεκτρόδιο είναι πλησιέστερα στη βάση παρά στην κορυφή της καρδιάς, προς την οποία βάση είναι η κατεύθυνση της ηλεκτραρνητικότητας κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους της διεργασίας της εκπόλωσης των κοιλιών. Αντίθετα, το σύμπλεγμα QRS στις απαγωγές V4, V5 και V6 είναι, κατά το μεγαλύτερο μέρος του θετικό, γιατί το θωρακικό ηλεκτρόδιο σ’ αυτές τις απαγωγές είναι πλησιέστερα προς την κορυφή της καρδιάς, προς την κατεύθυνση της οποίας παρατηρείται ηλεκτροθετικότητα κατά το μεγαλύτερο μέρος της διάρκειας της διεργασίας εκπόλωσης των κοιλιών.
Φυσιολογικό ΗΚΓ
Παρακάτω καταγράφονται οι 6 πρώτες απαγωγές (I, II, III, aVR, aVL, aVF) και οι έξι προκάρδιες απαγωγές (V1, V2, V3, V4, V5, V6.)
Επειδή τα ΗΚΓ που λαμβάνονται με όλες τις διπολικές απαγωγές είναι όμοια μεταξύ τους, δεν έχει μεγάλη σημασία ποια απαγωγή χρησιμοποιείται, όταν επιδιώκεται η διάγνωση των διάφορων αρρυθμιών της καρδιάς, γιατί η διάγνωση των αρρυθμιών εξαρτάται, κατά κύριο λόγο, από τις χρονικές αλληλοσυσχετίσεις μεταξύ των διαφόρων κυμάτων του καρδιακού παλμού. Από την άλλη μεριά, όταν απαιτείται η διάγνωση βλάβης στο μυοκάρδιο των κοιλιών ή των κόλπων, είτε στο σύστημα αγωγής των διεγέρσεων, ενδιαφέρει πάρα πολύ η απαγωγή που χρησιμοποιείται, γιατί οι ανωμαλίες που εμφανίζονται στο μυοκάρδιο μεταβάλλουν τη μορφή του ΗΚΓ κατά τρόπο σημαντικό σε ορισμένες απαγωγές, χωρίς να επηρεάζονται άλλες απαγωγές.
Στοιχεία ενός φυσιολογικού ΗΚΓ
Ποια η χρησιμότητα του ηλεκτροκαρδιογραφήματος
Με το ΗΚΓ μπορεί να εκτιμηθεί το σχήμα και το μέγεθος της καρδιάς, η προωθητική ικανότητα της καρδιάς, ανωμαλίες στις βαλβίδες. Επίσης μπορεί να βοηθήσει στην εύρεση της παρουσίας υγρού γύρω από την καρδιά, θρόμβων αίματος ή μαζών μέσα στην καρδιά καθώς και ανώμαλων οπών στα καρδιακά διαμερίσματα.
Κυρίως, χρησιμοποιείται για τη:
Διάγνωση αρρυθμιών
Διάγνωση ισχαιμίας και εμφράγματος καρδιάς
Διάγνωση υπερτροφίας των κοιλοτήτων της καρδιάς
Διάγνωση μεταβολικών διαταραχών
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΣΚΗΣΗΣ
Εδώ μπορείτε να κατεβάσετε την αναφορά της άσκησης.
Α. ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΡΔΙΑΚΩΝ ΗΧΩΝ
Στην σφυγμομανομετρία χρησιμοποιείται ένα φουσκωτό περιβραχιόνιο με μανόμετρο και ένα στηθοσκόπιο.
1. Τοποθετούμε το περιβραχιόνιο πάνω από το σημείο που κλείνει ο αγκώνας.
Τοποθετούμε το ακουστικό του στηθοσκοπίου πάνω στην αρτηρία σταθερά και χωρίς να την πιέζουμε (πάνω στο σημείο κάμψης του αγκώνα, προς το μέρος της καρδιάς).
1. Κλείνουμε την βίδα του μανόμετρου μέχρι την ένδειξη 0.
Πιέζουμε τη φούσκα του μανόμετρου μέχρι περίπου την ένδειξη 200.
3. Ανοίγουμε πολύ αργά τη βίδα του μανόμετρου.
4. Τη στιγμή που στα ακουστικά του στηθοσκοπίου ακούμε ένα ρυθμικό κτύπο σημειώνουμε την ένδειξη του μανόμετρου (αυτή είναι η συστολική πίεση).
5. Τη στιγμή που στα ακουστικά του στηθοσκοπίου σταματάμε να ακούμε τον ρυθμικό κτύπο σημειώνουμε την ένδειξη του μανόμετρου (αυτή είναι η διαστολική πίεση).
Οι ήχοι που ακούγονται καθώς το αίμα αρχίζει να ρέει ονομάζονται ήχοι του Korotkow και έχουν την εξής ακολουθία:
Φάση 1. Η εμφάνιση ενός κοφτού υπόκωφου ήχου που αυξάνει σε ένταση κατά τα επόμενα 10 mm Hg της πτώσης της πίεσης. Η πίεση κατά την οποία εμφανίζεται αρχικά ο πρώτος ήχος είναι η συστολική πίεση.
Φάση 2. Οι ήχοι μετατρέπονται σε ένα ηπιότερο ψιθύρισμα κατά τα επόμενα 10 ως 15 mmHg της πτώσης της πίεσης.
Φάση 3. Οι ήχοι μετατρέπονται ξανά σε πιο δυνατούς και έχουν μια πιο κοφτή υπόκωφη ποιότητα κατά τα επόμενα 10 ως 15 mmHg της πτώσης της πίεσης.
Φάση 4. Οι ήχοι ξαφνικά σβήνουν και μειώνονται σε ένταση. Η πίεση σε αυτό το σημείο ορίζεται ως διαστολική πίεση. Αυτός ο ήχος που σβήνει συνεχίζει για ακόλουθη πτώση 5mmHg, μετά την οποία εξαφανίζονται όλοι οι ήχοι. Το σημείο αυτό κατά το οποίο η ήχος παύει εντελώς ονομάζεται το τέλος της διαστολικής πίεσης. Κάποιες φορές καταγράφεται μαζί με τη συστολική και τη διαστολική πίεση κατά τον ακόλουθο τρόπο 120/80/75.
ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΑΦΟΡΩΝ: ΕΡΩΤΗΣΗ 1
Β. ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΔΙΕΓΕΡΣΗ ΚΑΙ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΠΙΕΣΗ
Αυτό το τεστ χρησιμοποιείται για να αναδείξει το αποτέλεσμα της διέγερσης μιας αίσθησης (ψύχος) στην αρτηριακή πίεση. Μια φυσιολογική αντανακλαστική απόκριση σε ψυχρό ερέθισμα είναι μια αύξηση στην αρτηριακή πίεση (και της συστολικής και της διαστολικής). Σε φυσιολογικό άνθρωπο η συστολική πίεση δεν θα αυξηθεί περισσότερο από 10 mmHg, αλλά σε έναν υπερτασικό η αύξηση ίσως να είναι κατά 30-40mmHg.
1. Ένας εθελοντής να καθίσει αναπαυτικά ή να ξαπλώσει σε ύπτια θέση.
2. Καταγράψτε τη συστολική και τη διαστολική πίεση κάθε 5 λεπτά έως ότου επιτευχθεί ένα σταθερό επίπεδο.
3. Βυθίστε το ελεύθερο χέρι του εθελοντή σε παγωμένο νερό (5οC) σε ικανό βάθος άνωθεν του καρπού.
4. Μετά από πάροδο 10 ως 15 sec, πάρτε την αρτηριακή πίεση κάθε 20 sec για 1-2 λεπτά και καταγράψτε.
Γ. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΣΚΗΣΗΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΚΑΡΔΙΑΚΟΥ ΑΞΟΝΑ
1. Το τρίγωνο Einthoven.
Χρησιμοποιώντας το τρίγωνο και τον νόμο του Einthoven , μπορείτε να υπολογίσετε την κατεύθυνση και το μέγεθος των ηλεκτρικών διεγέρσεων που άγονται στην καρδιά. Αυτό ονομάζεται ηλεκτρικός άξονας της καρδιάς. Ο ηλεκτρικός άξονας της καρδιάς είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την κλινική διάγνωση διότι εμπλέκει την κατά προσέγγιση θέση την οποία κατέχει η καρδιά στην θωρακική κοιλότητα και την πιθανή υπερτροφία κάποιων τμημάτων της καρδιάς.
Χρησιμοποιείστε τις εκτυπώσεις των καταγραφών που παρατηρούνται για κάθε μια από τις τρεις απαγωγές του ΗΚΓ για να συμπληρώσετε αυτή την άσκηση.
1. Μετρήστε το ύψος της απόκλισης QRS σε κάθε μια από τις σταθερές απαγωγές των άκρων (Ι, ΙΙ, ΙΙΙ). Αυτό το ύψος μετράται συνήθως σε χιλιοστόμετρα και μετατρέπεται σε millivolt. Το ύψος της προς τα κάτω απόκλισης αφαιρείται από το ύψος της προς τα άνω απόκλισης.
2. Οι αποκλίσεις που προκύπτουν σχεδιάζονται στο τρίγωνο του Einthoven σαν ανύσματα μονάδων κατάλληλων που χρησιμοποιούνται για να αντιπροσωπεύσουν το ύψος των χιλιοστομέτρων ή millivolt για κάθε απόκλιση. Κάθε άνυσμα σχεδιάζεται κατά μήκος της πλευράς του τριγώνου, ανταποκρινόμενος στην απαγωγή που αντιπροσωπεύει. Το άνυσμα σχεδιάζεται από το κέντρο κάθε πλευράς προς τον θετικό πόλο (+) του ηλεκτροδίου. Εάν ο νόμος του Einthoven είναι έγκυρος, οι κατακόρυφες γραμμές που κατέρχονται από το άκρο του κάθε ανύσματος πρέπει να συναντούν ένα μόνο σημείο μέσα στο τρίγωνο. Μια γραμμή που σχεδιάζεται από αυτή την τομή ως το κέντρο του τριγώνου αντιπροσωπεύει τον ηλεκτρικό άξονα της καρδιάς. Η θέση αυτού του άξονα μετράται σε μοίρες από την οριζόντια γραμμή που διέρχεται από το κέντρο του τριγώνου (75 μοίρες). Το μήκος του ανύσματος του άξονα είναι μέτρο ολόκληρου του ηλεκτρικού δυναμικού της καρδιάς, στην κατεύθυνση του άξονα.
Φυσιολογικά, η καρδιά έχει ένα ηλεκτρικό άξονα των 59 μοιρών. Αν ο άξονας είναι μικρότερος από 0 μοίρες, αυτό ορίζεται ως αριστερή απόκλιση. Αν είναι μεγαλύτερος από 90 μοίρες, ορίζεται ως δεξιά απόκλιση του άξονα. Σε κάποιες περιπτώσεις η καρδιά από μόνη της μπορεί να μετατοπιστεί από τη φυσιολογική της θέση, δημιουργώντας μια αριστερή ή δεξιά απόκλιση του άξονα (πχ. εγκυμοσύνη, άσκηση, αυξημένο βάρος, κοιλιακούς όγκους). Μια αριστερή απόκλιση του άξονα μπορεί να δημιουργηθεί από υπερτροφία της αριστερής κοιλίας (πχ. συστηματική υπέρταση). Μια δεξιά απόκλιση του άξονα μπορεί να δημιουργηθεί από υπερτροφία της δεξιάς κοιλίας, καθώς και από πνευμονική υπέρταση.
Γύρω από την περιοχή της καρδιάς, μπορεί να σχεδιαστεί ένα ισόπλευρο τρίγωνο, το οποίο ονομάζεται τρίγωνο του Einthoven. Αυτό αποτελεί ένα σχεδιαγραμματικό τρόπο για να καταδειχθεί ότι τα δυο άνω άκρα και το αριστερό κάτω άκρο αποτελούν τις τρεις γωνίες τριγώνου που περιβάλλουν την καρδιά
ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΑΦΟΡΩΝ: ΕΡΩΤΗΣΗ 1
4.ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΑΞΟΝΑ ΜΕ ΕΞΑΓΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Το εξαγωνικό σύστημα αναφοράς είναι ένα διάγραμμα που βασίζεται στις πρώτες έξι απαγωγές από τις συνολικές δώδεκα του ΗΚΓ. Χρησιμοποιείται για τον καθορισμό του ηλεκτρικού άξονα της καρδιάς στο πρόσθιο επίπεδο. Για να χρησιμοποιήσουμε το σύστημα αυτό πρέπει να εντοπίσουμε την απαγωγή όπου το R ισούται με το S (από τις I, II, III, aVR, aVL, ήVF) σε διαγνωστικό ΗΚΓ. Έπειτα πρέπει να βρεθεί η κάθετη ακτίνα στο εξαγωνικό σύστημα αναφοράς. Η κάθετη ακτίνα θα δείχνει στο ηλεκτρικό άξονα της καρδιάς. Για να καθοριστεί ποια αριθμητική τιμή θα χρησιμοποιηθεί , θα πρέπει να παρατηρηθεί η πολικότητα της κάθετης απαγωγής στο ΗΚΓ. Για παράδειγμα, αν η απαγωγή είναι η VL, η κάθετη απαγωγή στο εξαγωνικό σύστημα αναφοράς είναι η ΙΙ. Αν η απαγωγή ΙΙ είναι θετική στο ΗΚΓ, ο ηλεκτρικός άξονας της καρδιάς το πρόσθιο επίπεδο είναι περίπου +60o.
ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΑΦΟΡΩΝ: ΕΡΩΤΗΣΗ 2
ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΑΦΟΡΩΝ: ΕΡΩΤΗΣΗ 3